نام و تاریخجه
در 5 كيلومتري شمال شرقي دهلران منطقه‌اي وجود دارد كه مجتمع آثار طبيعي و ملي دهلران نامیده می‌شود. مجتمع فوق از 3 پديده چشمه‌هاي آبگرم، چشمه‌هاي قير و غار خفاش تشكيل شده است. آثار طبيعي ملي دهلران با قرار داشتن در طبقه سوم تقسيم‌بندي (IUCN) از اهميت خاصي برخوردار مي‌باشد. كل مجتمع وسعتي در حدود 1400 هكتار را دارا بوده و هر سه پديده موجود در آن بعنوان يكي از تحولات طبيعي در طبيعت، داراي اهميت ويژه‌اي بوده و حفاظت خاصي را نيز مي‌طلبند كه بدين منظور به استناد مصوبه شماره 72 مورخ 6/5/1355 شورايعالي حفاظت محيط زيست بعنوان آثار طبيعي ملي معرفي شده‌اند.
 

راه‌های ارتباطی
با توجه به شکل خاص زمین منطقه، تمام راههای ارتباطی به منطقه در ناحیه جنوبی واقعند. با توجه به عبور جاده اصلی دهلران -  اندیمشک از جنوب منطقه و همچنین واقع شدن شهر دهلران در این قسمت اکثر راه‌های ورودی از این جاده منعشب می‌گردد. مهمترین راه ارتباطی آثار طبیعی ملی دهلران، راه آسفالته شهر دهلران به تاسیسات چشمه‌های آبگرم شهرداری دهلران واقع در غرب منطقه است که به چشمه‌های آبگرم  و غار خفاش دسترسی دارد. دیگر راههای ارتباطی، فرعی و خاکی هستند که مهمترین آنها عبارت است از جاده دهلران – چشمه‌های قیر که در قسمت جنوب شرقی منطقه قرار دارد. سایر راههای ارتباطی از اهمیت زیادی برخوردار نیستند.

آبادي‌ها و شهرهاي پيرامون آثار طبیعی – ملی دهلران
همانگونه که قبلا اشاره گردید آثار طبیعی – ملی دهلران از وسعتی کمی برخوردار است (1400 هکتار) و با توجه به توپوگرافی خاص نواحی شمالی شرقی و غربی منطقه امکان ایحاد روستا در محیط پیرامون آن وجود نداشته است. صرفاً در فصلهایی از سال تعدادی از دامداران متحرک در قسمتهایی از محیط پیرامونی و بعضاً داخل منطقه استقرار یافته و از مراتع آن استفاده می‌نمایند. در پیرامون منطقه (بخش دشتی جنوبی) تنها شهر دهلران واقع شده است که ساکنان آن جهت تفریح و تفرج از مجتمع آثار طبیعی – ملی بخصوص آبگرم جهت درمان بیماریهای پوستی استفاده می‌نمایند.

 

وضعیت طبیعی
پستی و بلندی
پراكندگي كوه‌ها و تپه‌ها در جهت شمال غربي به جنوب شرقي در امتداد چين خوردگي سلسله جبال زاگرس است و در حقيقت ارتفاعات مناطق مرتفع، تاقديس‌ها، دشت‌ها و ناوديس‌هايي هستند كه از آبرفت پوشيده شده‌اند. قلل مرتفع رال، سياكوه، ديناركوه و كوه اناران مناطقي هستند كه مرز آب و هوايي و جغرافيايي شهرستان دهلران و آبدانان را شكل مي‌دهند. اين منطفه از غرب به كوه گچ و كوه تونل و از جنوب شرقي به كوه گوتب محدود مي‌گردد. پست‌ترين منطقه در نزديكي رود دويرج در حوالي فكه واقع است كه 45 متر از سطح دريا ارتفاع دارد.
در جهت شمال شرقي – جنوب غربي، اختلاف ارتفاع بين دشت و رشته كوه‌ها متناوباً  تكرار مي‌شود و از جنوب به شمال شديدتر مي‌گردد. به توجه به گستردگي ارتفاعات رودخانه‌ها نيز در همان مسير جريان يافته‌اند و گاه با بريدن تاقديس‌ها به ناوديس جنوبي راه مي‌يابند.
منطقة مورد مطالعه با توجه به اينكه در شمال شرقی دهلران واقع شده است از نظر توپوگرافي به صورت دشت آبرفتي همراه با تپه ماهور و در شمال منطقه به ارتفاعات سیاه کوه منتهی می‌شود.

 

آب و هوا و اقلیم
آثار طبيعي ملي دهلران با توجه به واقع شدن در عرض جغرافيايي کمي بيشتر از 30 درجه، در حد فاصل بين پرفشار جنب حاره‌اي و عرض‌هاي متوسط که محل جبهه‌هاي قطبي مي باشد، واقع شده است. به همين دليل با نوسان خورشيد، اين منطقه از حاکميت يکي از شرايط جوي خارج شده و تحت تأثير ديگري قرار مي‌گيرد. دامنه نوسانات بارندگي در مجتمع آثار طبيعي ملي دهلران تغييراتي از 7/65 ميليمتر تا 477 ميليمتر را نشان مي‌دهد. ميزان بارندگي از جنوب به سمت شمال (ارتفاعات) افزايش مي‌يابد. متوسط ميزان بارندگي سالانه منطقه حدود 2/244 ميليمتر است. پربارانترين ماه سال، دي ماه با سهمي معادل 20 درصد کل بارندگي سالانه و ماه هاي تير و شهريور کم بارانترين ماه‌هاي سال مي باشند که در اين دو ماه مقدار بارندگي صفر است.

 

در ماه‌هاي خرداد و مرداد نيز بارندگي بسيار ناچيز است. به طوري کلي بارندگي از مهر ماه تا دي ماه رو به افزايش است و رژيم بارندگي منطقه از نوع مديترانه‌اي است. در اين نوع رژيم، فصل خشک منطبق بر ماه هاي گرم بوده و بارندگي منطقه در فصل زمستان اتفاق مي‌افتد. متوسط دمای سالانه آثار طبيعي - ملي دهلران حدود 2/25 درجه سانتيگراد است. دماي حداقل مطلق تا 7/2 درجه، دماي حداکثر مطلق تا 9/48 درجه گزارش شده است. ميانگين حداکثر و حداقل دماي منطقه به ترتيب 6/31 تا 8/17 درجه سانتيگراد است. سردترين ماه سال بهمن ماه و گرمترين ماههاي سال تير و مرداد ماه هستند. دامنه تغييرات رطوبت نسبي در منطقه بین 2/19 درصد در ماه اگوست تا 5/66 درصد در ژانویه است. نم نسبی حداکثر 3/48 و نم نسبي متوسط2/40 و نم نسبي حداقل 2/32 مي باشد. سريعترين باد ثبت شده در منطقه 25 متر در ثانيه و جهت 90 درجه مربوط به سال 1993 است. جهت باد غالب منطقه، غربي و باد آرام 6/53 درصد سال را به خود اختصاص مي‌دهد. از نظر اقليمي با توجه به اقليم نماي دومارتن، آثار طبيعي- ملي دهلران داراي اقليم نيمه خشک است. اما به طور کلي داراي 4 نوع اقليم مرطوب، مديترانه‌اي، نيمه‌خشک و نيمه‌ مرطوب است. قسمت اعظم منطقه داراي اقليم نيمه‌خشک و به تدريج به سمت شمال و ارتفاعات سياه کوه اقليم‌هاي مديترانه‌اي، نيمه‌مرطوب و مرطوب ديده مي‌شوند.

 

زمین‌شناسی آثار طبیعی – ملی دهلران
اين منطقه از نظر زمين ساخت در بخش چين خورده ايالت ساختاري زاگرس قرار دارد که در آن رسوبات تيپ ميوژئوسنکينال قرار گرفته است که توسط گسل کازرون به دو بخش شرقي و غربي تقسيم مي‌شود. منطقه مورد مطالعه در بخش غربي زاگرس چين خورده واقع شده است. چين خوردگي در اين منطقه چشم گيرتر است به طوري که کوههاي مرتفع با فواصل کم در کنار يکديگر قرار گرفته‌اند که مهمترين آنها تاقديس کبيرکوه است. در بخش جنوبي آن ارتفاعاتي از قبيل دينارکوه و سياه کوه ديده مي‌شوند. واحدهاي سنگ چینه‌ای که در اين محدوده رخنمون يافته‌اند شامل سازندهاي کرتاسه بالايي تا عهد حاضر مي‌باشند. قديمي‌ترين سنگ‌هاي رخنمون يافته در اين ناحيه متعلق به گروه بنگستان مي‌باشد که در تاقديس سياه کوه به چشم مي‌خورد و متعلق به کرتاسه بالايي است. قديمي‌ترين سازند رخنمون يافته در اين منطقه سازند سروک است که در هسته تاقديس سياه کوه مشاهده مي‌گردد و از نظر سن متعلق به کرتاسه بالايي است. سازندهاي سورگاه و ايلام نيز در منطقه رخنمون دارند. سازند سورگاه به طور هم شيب بر روي سازند سروک قرار مي‌‌گيرد این سازند  غالباً از شیلهای خاکستری روشن یا تیره - پریت دار با فرسایش فرم در تناوب با آهکهای ریزدانه با رنگ هوا زده زرد تشکیل شده است. سازند ایلام نیز در مقطع تیپ شامل سنگ آهکهای رسی ریزدانه خاکستری روشن تا تیره که گاهی در اثر هوازدگی سفید رنگ شده اند و لایه های نازک شیل در لابه لای آهکها و لایه‌بندی منظم مشخص می‌شود. حد پایین این سازند، سازند سورگاه است. آهک‌های قاعده ایلام در این حد، ماسه‌ای و سیلسی است و استوانه‌هایی از هماتیت نیز در آن یافت می‌شود که نشانه ناهمسازی فرسایشی است.


بر روی سازند ایلام، سازند گورپی قرار می‌گیرد که مقطع تیپ این سازند شامل مارن و شیل‌های خاکستری مایل به آبی به صورت فرعی شامل  لایه‌های نازک و سنگ آهک رسی است. این سازند در مقابل فرسایش  نامقاوم بوده و توپوگرافی ملایمی بوجود می‌آورد. حد بالایی سازند گورپی سازند پابده است. این حد در قاعده لایه‌هایی از شیل ارغوانی رنگ که ماسه‌ای و سیلتی بوده و ابتدای طبقات سازند پابده را تشکیل می‌دهد در نظر گرفته شده است. حد زیرین سازند پابده در سیاه کوه به طور همساز با شیل و مارنهای سازند گورپی است و در قاعده بخش شیل ارغوانی قرار دارد. حد بالایی سازند شیل پابده با سنگ آهکهای سازند آسماری است. این سازند از نظر سنگ‌شناسی شامل سنگ آهکهای مقاوم به رنگهای خاکستری، کرم تا قهوه رنگ می‌باشد و دارای درزه‌های فراوانی هستند. در منطقه مورد مطالعه سازند آسماری شامل بخش تبخیری کلهر است و این بخش در واقع روی سازند پابده قرار می‌گیرد.


از گروه فارس، سازندهای گچساران و آغاجاری در منطقه رخنمون دارند که متعلق به دوره ترشیاری هستند. سازند گچساران از نظر سنگ‌شناسی شامل نمک، انیدریت، مارنهای رنگارنگ، سنگ آهک و مقداری شیلهای قرمز رنگ می‌باشد. سازند آغاجاری از نظر لیتولوژی شامل ماسه سنگهای آهک‌دار قهوه‌ای خاکستری، رگه‌های گچ،  مارن‌های قرمز و سیلتستون است. سازند بختیاری که از نظر لیتولوژی شامل کنگلومراهای آهکی و چرت‌دار است و به طور متناوب با ماسه‌سنگ قرار دارد نیز در منطقه رخنمون دارد. نهشته‌های کواترنر شامل ته‌نشست‌های رودخانه‌ای عهد حاضر، خاکهای استحکام نیافته، رس، ماسه و گریوک که عمدتاً در دشتهای وسیع واقع شده‌اند نیز در این منطقه رخنمون دارد.

 

خاكشناسي
بر اساس تحقیقات انجام گرفته اراضی آثار طبیعی – ملی دهلران دارای چهار تیپ اراضی شامل کوهها، تپه ها، فلاتها و تراسهای بالایی و واریزه‌های بادبزنی شکل سنگریزه دار و پنج واحد اراضی شامل کوههای کم ارتفاع، کوههای نسبتاً مرتفع و جنگلی، تپه‌های کم ارتفاع بریده بریده، فلاتها و آبرفتهای بادبزنی شکل و قسمت بالایی واریزه‌های بادبزنی شکل و پنج واحد خاک به شرح ذیل می باشد:


ـ واحد خاک شماره 1: این واحد خاک در واحد اراضی کوههای کم ارتفاع مشخص گردیده است که از زیر گروهLithic ustic  Torriorthents می‌باشد. خاکهای کم عمق غیر یکنواخت همراه با بیرون زدگیهای سنگی زیاد، بافت سبک تا متوسط، سنگریزه و قلوه سنگ زیاد که از عمق 25 تا 50 سانتیمتری بر روی سنگ بستر قرار دارند.
ـ واحد خاک شماره 2: این واحد خاک در واحد اراضی کوههای نسبتاً مرتفع جنگلی مشخص گردیده است که از زیر گروههای Torriorthents lithic ustic  می باشد. خاکهای کم  عمق تا نیمه عمیق سنگریزه دار، بافت سبک تا متوسط که از عمق 25 تا 50 سانتیمتری یا از عمق 50 تا 80 سانتیمتری بر روی سنگ بستر قرار گرفته است.


ـ واحد خاک شماره 3 : این خاک در واحد اراضی تپه‌های کم  ارتفاع بریده بریده مشخص گردیده که از زیرگروههای Ustic apbgsids، ustic  Torriorthents می‌باشد. خاکهای کم عمق تا نیمه عمیق، بافت سطحی سبک و بافت ریز، حدود 10 تا 15 درصد بلورهای ثانویه گچ که از عمق 25 تا 50 سانتیمتری و یا 50 تا80  سانتیمتری بر روی سنگ  بستر قرار گرفته است.


- واحد خاک شماره 4 : این واحد خاک در واحد اراضی فلاتها و آبرفتهای بادبزنی شکل مشخص گردیده که از زیر گروههای lithic ustic   Torriorthents و ustic  Haplocalcids می‌باشد. خاکهای کم عمق، بافت سطحی متوسط و بافت عمیق متوسط، مقداری سنگریزه، مقدار خیلی زیاد آهک اولیه و مخلوط با خاک که از  عمق 25 تا 50 سانتیمتر و یا 50 تا 80 سانتیمتر بر روی سنگ بستر قرار گرفته است.


- واحد خاک شماره 5: این واحد خاک در واحد اراضی قسمت بالایی واریزه های بادبزنی شکل مشخص گردیده که از زیر گروههای Lithic ustic   Torriorthents و  ustic  Torriorthents  می‌باشد. خاکهای کم عمق تا نیمه عمیق، بافت سبک تا خیلی سبک، مقدار زیادی سنگریزه و قلوه‌سنگ که از عمق 25 تا 90 سانتیمتری بر روی سنگ بستر و در برخی قسمتها از عمق 50 تا 80 سانتیمتر بر روی مقدار خیلی زیاد سنگریزه و قلوه سنگ و مواد آهکی قرار گرفته است.


منابع آب
در محدوده  مجتمع آثار طبیعی – ملی دهلران رودخانه دائمی وجود ندارد و صرفاً در قسمت غربی منطقه مسیل فصلی واقع شده است که تنها در فصول بارندگی برای مدت کوتاهی پر آب می‌گردد. در قسمت‌های پائین‌تر به لحاظ وجود چشمه‌های آبگرم دائمی دارای آب است اما به لحاظ داشتن گوگرد و دیگر مواد شیمیایی، غیر قابل شرب بوده و عموماً جهت درمان بیماریهای پوستی از آن استفاده می‌گردد و بیشتر از ارزش گردشگری و اکوتوریستی برخوردار است. در قسمت شرق منطقه نیز چشمه‌های قیر همراه با آبگرم وجود دارد که غیر قابل  شرب است و همانند چشمه آبگرم صرفاً از ارزش اکوتوریستی برخوردار می‌باشد.

 

تنوع زیستگاهی
پوشش گیاهی
نظر به اينكه منطقه دهلران جزو مناطق نيمه‌خشك است و از نظر رويش و پوشش گياهي و آب و هوايي ايران و توراني محسوب مي‌شود كه تحت تاثير ناحيه صحاري - سندي قرار گرفته است.
تغييرات درجات و ارتفاع از سطح دريا عوامل موثري است كه تغييرات آب و هوايي را در پي دارد و تنوع پوشش گياهي ناشي از آن خواهد بود.
عناصر صحارا - سندي كه معمولاً در مناطق دشتي پست و گرم و خشك انتشار دارند با رسيدن به مناطق كوهستاني به مراتب دامنه رويش آنها محدود گشته و اجتماعات گياهي غالب ناحيه ايران و توراني ظاهر و جايگزين مي‌شود. بدين صورت پوشش گياهي به دو ناحيه اختصاص مي يابد:


1- پوشش گياهي مربوط به ناحيه استپي و خشك
با بررسي هاي بعمل آمده حدود 15 درصد گونه هاي گياهي مربوط به اين ناحيه است كه تحت تاثير عناصر صحارا - سندي قرار دارد.
بطور كلي حوزه جنوبي شهرستان دهلران، شامل دشت عباس تا منطقه فكه كه بخش عمده منطقه
را شامل مي‌شود، بخصوص در سال‌هاي اخير تحت تاثير فعاليت كشاورزي و دامپروري ويژگي اصلي پوشش گياهي خاصيت خود را از دست داده است. بدين صورت كه در اراضي باير بدليل چراي بي رويه در مناطق زراعتي گياهان مهاجم جاي گياهان اصلي را گرفته و در مواردي پوشش گياهي غالباً از گياهان شن پسند و شور و گچ پسند مي‌باشند.

2- پوشش گياهي ناحيه ايران و توراني
حدود 85 درصد گونه‌هاي گياهي مربوط به اين ناحيه مي باشند و بعبارتي اين ناحيه داراي پوشش گياهي متنوع‌تر است و جوامع گياهان چوبي غالب منطقه مانند پسته، بادام و بلوط را شامل مي‌شود.

 

فلور منطقه
با توجه به كوتاه بودن دوره رويش گياهان علفي يكساله در مناطق گرم و خشك، در صورت كافي بودن ميزان بارندگي، اين گياهان در مدت كوتاهي چرخه زيستي خود را تكميل نموده و با فرا رسيدن فصل گرما به سرعت از بين مي‌روند، لذا مناسب‌ترين موقعيت شناسايي و بررسي آنها فصل بهار است .
معمولاً در اين فصل مي توان گونه‌هاي بيشتري را شناسايي نمود. اين گياهان كه از نظر وضعيت و ظرفيت مراتع و استعداد اراضي نقش مهمي در دامپروري منطقه دارند شامل گونه هاي زير مي باشند:
الف: گياهان يكساله خانواده گندميان                                                  Poaceae
ب: نخوديان                                                                        Papilionaceae
  ج: چلیپائيان                                                              Brassicaceae


پراكندگي گياهي و تيپ هاي رويشی
1- جامعه كنار
جامعه كنار كه بخش عمدة پوشش گياهي منطقه را تشكيل مي دهد به مرور زمان در اثر تخريب در حال از بين رفتن بوده و جاي خود را به گياهان مهاجم داده است. دامنه پراكندگي اين گونه گياهي از منطقه دشت عباس تا نواحي مهران و پايين‌تر از آن ادامه داشته و از وسيع‌ترين و مهمترين اجتماعات گياهي منطقه است. محدوده رويش آن از ارتفاع يكصد تا پانصد متري به فراواني و از پانصد متر به بالا تا هزار متري همراه ساير گياهان درختچه‌اي كوههاي زاگرس با درصد پوشش گياهي كمتر از يك تا كمي بيش از 10درصد مشاهده مي‌شود.
گياهان همراه اين رويشگاه شامل گياهان چند ساله و درختچه‌اي و درختي و گياهان يكساله است كه مي‌توان آنها را به شرح ذيل نام برد:
خار شتر (camelorum   (Alhagi،  كبر (Capparis   spinosa) ، پيچك وحشي
  (Convolvulus  oxyphyllus) ، کهورك (Prosopis  farcta ) و Teucrium  Poium .                                    
گياهان يكساله شامل  گونه‌های زیر است:

چچم  Lolium rigidum
فرفيون Euphorbia  petiolata
گل گندم  Centaurea Sp.
علف پشمكي  Bromus Sp.
  Oliviera degumbens
Milium pedicellare
نوعي بارهنگ Plantago Sp.
شبدر  Trifolium  Sp.
گون  Astragalus corruyatur
يولاف  Avena Sp.


2- جامعه گياهي گچ پسند
بخش وسيعي از منطقه دهلران از كوهها و تپه‌هاي گچي با پستي و بلندي‌هاي متعدد كه معمولاً ارتفاع آنها از 400 تا 450 متر تجاوز نمي‌كند داراي جامعه گياهي گچ پسند هستند. پوشش گياهي اين مناطق غالباً فقير بوده و مهمترين نقش اين گياهان حفاظت از خاك و تثبيت آن و جلوگيري از فرسايش است.
مهمترين گياه آن شامل  Pteropyrum  و عمده‌ترين گياهان همراه عبارتند از:
نوعي درمنه (Artemisia   sp.) ، علف ماركبر ( Capparis  spinosa)، پيچك وحشي                                           Convolvulus  oxyphyllus) )، Haplophyllum  Sp. ، Salsola Sp. ، Astragalus   yasdinus ، Andrachne  teiephiohdae ، Salvia compressa، Verbascvm   Sp..
بطور کلی منطقه به لحاظ پوشش گياهي و پتانسيل توليد، جزو مراتع ضعيف است كه اين امر ناشي از شرايط خاص اكولوژي مي‌باشد.
گرماي زياد، تبخير شديد و بارندگي معادل 250-200 ميليمتر در سال، وضعيت شكننده‌اي را در مراتع و محدوده مورد نظر ايجاد نموده و از طرفي چراي مفرط و فشار بي رويه دام و همچنين تبديل مراتع به اراضي كشاورزي نيز مزيد بر علت مي‌باشد. اين مسئله سبب از بين رفتن پوشش گياهي منطقه گرديده كه اثرات منفي آن در ايجاد ميكروكليما و تعادل محيط زيست و حيات وحش بخوبي مشهود است.
پوشش گياهي منطقه از گياهان دائمي كه اغلب بوته، درختچه و علف مي‌باشند تشكيل شده است اما در بعضي قسمت‌هاي محدوده مورد نظر بوته‌ها و درختان بزرگتر نيز به چشم مي‌خورد.
در منطقه مورد مطالعه، پوشش گياهي عمدتا شامل درمنه، قيچ، خار شتر و گياهان علفي يكساله  مي باشد. در مجاورت چشمه‌های آبگرم و غار خفاش درختکاریهایی انجام شده است.


تنوع جانوري
■ پستانداران
گونه‌های حیات وحش به عنوان شاخصهای بیولوژیک از مهمترین عناصری هستند که هرگونه تغییر و تبدیل در وضعیت زیستگاه را با رفتارهای ذاتی خود نمایان می‌سازند. از طرفی به عنوان بخش زنده اکوسیستم از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند.
مجتمع آثار طبیعی ملی دهلران بدلیل محدودیت وسعت، فاقد شرایط لازم برای حضور جوامع مختلف حیات وحش می‌باشد. اما به دلیل اثربخشی پدیده‌های زمین ساخت ویژه و نادر طبیعی، از شرایط نسبتا خوبی برای حضور برخی گونه‌ها از جمله خفاش‌ها برخودار است. لذا غار خفاش به عنوان مامنی مناسب برای گونه‌های مختلف خفاش از نظر زیستگاهی، بسیار با ارزش و قابل بررسی است. همچنین در سایر قسمتهای مجتمع آثار طبیعی ملی (به جز غار خفاش) بدلیل وجود چشمه‌های آبگرم و قیر و محدودیت زیستگاهی، جوامع حیات وحش از تنوع گونه‌ای چندانی برخوردار نبوده و عمده‌ترین تنوع و تراکم صرفا مربوط به خفاشها و سوسمار دم تیغی بین‌النهرین می‌باشد. البته تنوع و تراکم خفاشها نیز عمدتا وابسته به غار بوده که غنای خاصی را به منطقه بخشیده است. سایر زیستگاههای پایین دست منطقه که عمدتا دشتی هستند نیز زیستگاه مناسبی را برای حضور نوعی از خزندگان به نام سوسمار دم تیغی بین النهرین فراهم نموده بطوریکه در حال حاضر گونه مذکور از تراکم و جمعیت بسیار مطلوبی برخودار است. لذا این منطقه را می‌توان بعنوان یک ذخیره‌گاه ژنی برای خفاظت از گونه‌های مختلف خفاش و سوسمار دم تیغی در نظر داشت. اما مهمترین مسئله‌ای که در این زمینه قابل بررسی است، ارتباط زیستگاهی بین آثار طبیعی موجود در منطقه و جوامع حیات وحش می‌باشد. این منطقه که بخش کوچکی از زیستگاههای دشتی و کوهستانی حوزه دهلران را شامل می‌شود با وجود وسعت کم حدود 20 گونه پستاندار متعلق به 6 راسته و 12 خانواده را در خود جای داده است خفاش یکی از مهمترین گونه‌های شاخص پستانداران منطقه می باشد. لازم به توضیح است که از بین گونه‌های پستاندار شناسایی شده در منطقه 2 گونه مشمول مقررات کنوانسیون سایتیس می‌باشد.


■ پرندگان
براساس بررسیهای انجام شده، تا کنون حدود 42 گونه پرنده متعلق به 9راسته و 25 تیره در              منطقه شناسایی شده است. بیشترین تنوع مربوط به راسته گنجشک سانان است که حدود 45 در صد از گونه‌های شناسایی شده را تشکیل می‌دهند. زیسگاه آنها مناطق دشتی و کوهستانی و دهانه غار است ولی بیشترین تنوع مربوط به زیستگاههای دشتی می باشد. از کل پرندگان شناسایی شده در منطقه، تعداد 8 گونه مشمول مقررات سایتیس بوده، 3 گونه در معرض خطر انقراض و 8 گونه حمایت شده و حفاظت شده می باشند.


■ خزندگان
در محدوده آثار طبیعی ملی دهلران تا کنون حدود 16 گونه خزنده متعلق به 3 راسته و 7 خانواده شناسایی شده که در میان آنها سوسمار دم تیغی از تراکم و جمعیت بیشتری برخوردار است. عمدتا زیستگاه این خزندگان در مناطق دشتی است. از کل خزندگان منطقه یک گونه مشمول سایتیس و تعداد دو گونه هم جزو گونه‌های حمایت شده و حفاظت شده می‌باشند .
■ دوزیستان و ماهیان
بدلیل نامناسب بودن منابع آبی در محدوده آثار طبیعی ملی از نظر ساختار فیزیکوشیمیایی، هیچ گونه ماهی در منابع آبی تاکنون شناسایی نشده و تنها از دوزیستان 2 گونه متعلق به 2 خانواده شناسایی شده است.

 

اهميت منطقه
تفرجگاه‌هاي طبيعي
مجتمع آثار طبیعی – ملی دهلران به علت برخوردار بودن از 3 پديده چشمه‌هاي آبگرم، چشمه‌هاي قير و غار خفاش و همچنین چشم اندازهای زیبا همواره مورد توجه بوده و از اهميت زيست محيطي بسزائي در استان ايلام برخوردار است.
منطقه بدلیل شرایط طبیعی خود و برخورداری از تنوع زیستگاهی، تنوع گیاهی و جانوری دارای ارزشهای پژوهشی، آموزشی و تحقیقاتی زیادی در زمینه‌های مختلف می‌باشد که متاسفانه تاکنون مورد استفاده قرار نگرفته است. مجتمع آثار طبیعی – ملی دهلران از نظر تفرج دارای قابلیتهای فراوانی است. موقعيت و وضعيت هر يك از آثار از نظر تفرجگاهي بهمراه تصاوير مربوطه در ابتداي گزارش آورده شده است. اصلي‌ترين استفاده گردشگري از اين مناطق استفاده درماني – اكوتوريسمي از چشمه‌هاي آبگرم است اما در عين حال غار خفاش نيز بدليل داشتن گونه‌هايي از خفاشها مي‌تواند از لحاظ گردشگري مورد توجه قرار گيرد. جدول شماره 5 برخي مشخصات خفاشهاي منطقه را نشان مي‌دهد.

جدول شماره 5- فهرست و خصوصیات خفاشهای موجود در غار

ردیف
    

نام فارسی
    

نام علمی
    

نام محلی
    

نام زیستگاه
    

جمعیت

1
    

خفاش بال بلند
    

Minio pterus Schrebersii
    

شو کورک
    

سطح منطقه ودره غار خفاش
    

7000

2
    

خفاش نعل اسبی
    

Rhinolophus Ferumegiunam
    

شو کورک
    

دره غار خفاش وسطح منطقه
    

9000

3
    

خفاش لب کوتاه
    

Pipistrellus Pipistrellus
    

شو کورک
    

دره غار خفاش
    

5000

4
    

خفاش بینی برگه ای

 سه دندانه ای
    

Asellia Tridens
    

شوکورک
    

دره غار خفاش
    

10000

5
    

خفاش دم موشی بزرگ
    

Rhinopoma Microphyllum
    

شو کورک
    

دره غار خفاش
    

9000
 

امکانات اقامتی منطقه: با توجه به نزدیکی مجتمع مذکور به شهر دهلران می توان از امکانات اقامتی شهر دهلران و همچنین از امکانات اقامتی اداره حفاظت محیط زیست شهرستان به تعداد 5 نفر استفاده نمود .

 

فعاليت‌هاي موثر و تهديد كننده
1- جاده سازي:  با توجه به نزدیک بودن منطقه و وجود شرایط توپوگرافی خاص آن و همچنین شيب کم آن در چند مورد در حاشيه‌ها و  دامنه‌هاي آن جاده‌هاي فرعي احداث گرديده كه عبارتند از:
-  راه ارتباطي دهلران به چشمه‌های آبگرم.
- جاده خاكي كه از دهلران به چشمه‌های قیر منطقه كشيده شده و عشاير از آن استفاده مي‌كنند.
- جاده هاي متعدد ديگر كه از دهلران و روستاهاي حاشيه منطقه تا داخل منطقه كشيده شده است.
2- معدن: با توجه به توپوگرافي شرایط حفاظتی منطقه، خوشبختانه فعاليت معدني در منطقه انجام
نمي‌گيرد.
3- شكار و صيد: متاسفانه شكار و صيد بي‌رويه و غير مجاز، جمعيت حيات وحش منطقه را كاهش داده است اما به نظر مي‌رسد با اتخاذ تدابير حفاظتي بيشتر، منطقه قدرت حفظ و احياء  جمعيت حيات وحش را داشته باشد.
4- چراي دام: با توجه به وجود دام تا چهار برابر ظرفيت مراتع استان، فشار چراي دام در تمام مناطق كه داراي عرصه‌هاي مرتعي هستند مشهود است.

 

امكانات و تجهيزات نظارتي
با توجه به اينكه هنوز تشكيلات مستقلي براي منطقه آثار طبیعی – ملی دهلران تعريف نشده است لذا حفاظت از عرصه‌هاي طبيعي منطقه توسط اداره حفاظت محيط زيست شهرستان دهلران انجام مي‌گيرد که اميد است با تقويت كادر آن توسط محيط زيست استان و ايجاد تشكيلات مستقل براي منطقه كنترل و پايش منطقه ياد شده ساماندهي گردد.
 
مديريت منطقه
منطقه به دلیل نزدیکی به شهر و مناطق مسکونی و سهولت کثرت رفت و آمدها از راههای قابل دسترس از آسیب پذیری بالایی برخوردار بوده و با توجه به اینکه از سال 1355 به عنوان آثار طبیعی –  ملی تحت کنترل و مدیریت اداره کل حفاظت محیط زیست قرار گرفته است اما بدلیل عوامل متعدد در معرض تهدید قرار دارد. اداره کل حفاظت محیط زیست  استان با تجهیز اداره حفاظت محیط زیست شهرستان دهلران و همچنین به منظور جلوگیری از تخریب چشمه‌ها ی قیر توسط دامداران منطقه و جهت جلوگیری از ورود دام به آنها در سالهای گذشته اقدام به حصارکشی اطراف چشمه‌ها نموده  که از جمله اقدام‌های موثر در مدیریت و حفاظت از منطقه می‌باشد.
اجرای مدیریت کاربردی و موفق در این منطقه مستلزم مطالعه جامع منطقه می‌باشد تا بر اساس آن ضمن شناخت ویژگیهای اکولوژیکی و زیست محیطی آن، استعدادهای بالقوه منطقه شناسایی شود تا امکان حفاظت مطلوب بر اساس الگوی توسعه پایدار از منطقه فراهم گردد. خوشبختانه طرح جامع مدیریت منطقه توسط مهندسین مشاور تهیه گردیده که انتظار می‌رود مدیریت منطقه بر اساس آن قرار گیرد تا شاهد احیای منطقه باشیم و منطقه نیز جایگاه واقعی خود را در ایران و سطح مناطق جهانی بدست آورد.
 

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: